Kiedy dłużnik może ją ponieść ?
Dłużnicy poprzez nieterminowe spłacanie zobowiązań narażają się na wiele negatywnych konsekwencji. Przede wszystkim przeciwko dłużnikowi, może zostać wydane prawomocne orzeczenie przez Sąd na mocy, którego wierzyciel będzie posiadał uprawnienie do wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Niemniej jednak może okazać się, iż postępowanie egzekucyjne będzie nieskuteczne wskutek działań, które mają zamiar uniknąć zaspokojenia wierzyciela. W ten sposób dłużnik naraża się nie tylko na odpowiedzialność cywilną, lecz również na odpowiedzialność karną.
Niezaspokojenie roszczeń wierzycieli
Przepisy prawa karnego zawierają grupę przepisów, które chronią wierzycieli w przypadku, gdy dłużnik działa na ich szkodę.
Przede wszystkim na podstawie art. 300 § 1 Kodeksu karnego dłużnik podlega odpowiedzialności karnej gdy w stanie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża lub uszkadza składniki swojego majątku. W ten sposób chroniona jest rzetelność oraz uczciwość w relacjach dłużnik – wierzyciel oraz roszczenia wierzyciela przed nieuczciwym dłużnikiem. Kodeks karny za to przestępstwo przewiduje karę pozbawienia wolności do lat 3. W przypadku gdy sprawca wyrządził szkodę kilku wierzycielom karę pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 6.
Ponadto dłużnik na podstawie art. 300 § 2 Kodeksu karnego ponosi odpowiedzialność karną za w/w działania wtedy gdy uniemożliwiają one wykonanie orzeczenia Sądu lub innego organu państwowego przez co nie można zaspokoić roszczenia wierzyciela. Taka sytuacja wystąpi, gdy przeciwko dłużnikowi prowadzone jest np. postępowanie egzekucyjne prowadzone przez komornika sądowego, dlatego też przepis ten nazywany jest egzekucyjnym niezaspokojeniem roszczeń wierzyciela.
Faworyzowanie wierzycieli
Dłużnik posiadający kilku bądź kilkunastu wierzycieli musi liczyć się z tym, że zgodnie z prawem powinien zaspokajać każdego z nich równomiernie. Kodeks Karny bowiem przewiduje odpowiedzialność karną w przypadku gdy dłużnik spłaca lub zabezpiecza jednych wierzycieli kosztem pozostałych. Przykładem może być sytuacja, gdy dłużnik posiadający kilkunastu wierzycieli spłaca jedynie jeden podmiot. W takiej sytuacji pozostali wierzyciele pozostają poszkodowani, gdyż nie będą otrzymywali żadnych środków od dłużnika, który to jednocześnie spłaca innego wierzyciela.
Pozorne bankructwo
Art. 301 Kodeksu karnego regulujący pozorne bankructwo w rzeczywistości wskazuje 3 typy przestępstw. Pierwsze z nich polega na tym, iż dłużnik posiadający kilku wierzycieli udaremnia lub ogranicza zaspokojenie ich należności przez to, że tworzy w oparciu o przepisy prawa nową jednostkę gospodarczą i przenosi na nią składniki swojego majątku. Pod pojęciem jednostek gospodarczych należy rozumieć podmiot, niekoniecznie osobę prawną, który jest zdolny do prowadzenia działalności gospodarczej. Zatem mogą to być także spółdzielnie bądź fundację. Co istotne, osoba tworząca jednostkę gospodarczą musi przenieść składniki majątku (wkład w postaci świadczenia usług czy pracy nie będzie składnikiem majątkowym) na jednostkę gospodarczą np. jako wkład pieniężny. W ten sposób dłużnik udaremnia lub ogranicza możliwość zaspokojenia się wierzycieli ze składników majątkowych, które stanowiły wkład do jednostki gospodarczej.
Ponadto omawiany artykuł penalizuje zachowanie umyślnego doprowadzenia do niewypłacalności lub upadłości. W ten sposób dłużnik ewidentnie działa na szkodę wierzycieli i godzi w ich interesy majątkowe. Niewypłacalność w tym przypadku rozumiana jest jako realna lub faktyczna niemożność zaspokojenia przez dłużnik wierzycieli.
Za wyżej wskazane przestępstwa, dłużnik narażony jest na karę grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 2.
Ostatnim przestępstwem normowany przez art. 301 Kodeksu karnego jest tzw. trwonienie majątku. Sytuacja taka będzie zachodziła, gdy dłużnik, będący dłużnikiem kilku wierzycieli w sposób lekkomyślny doprowadza do swojej upadłości lub niewypłacalności poprzez trwonienie swojego majątku, zaciąganie kolejnych zobowiązań bądź zawierania transakcji oczywiście sprzecznych z zasadami gospodarowania. Dłużnik popełniając takie przestępstwo podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.