Kiedy konieczna jest zgoda małżonka na dokonanie czynności prawnej?
W polskim prawie rodzinnym zgoda małżonka na dokonanie określonych czynności prawnych jest wymagana w celu ochrony majątku wspólnego małżonków. Zasady te reguluje art. 37 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który wprost wskazuje jakie czynności wymagają zgody małżonka na ich dokonanie, a także zasady, formę zgody oraz czas, w którym winna zostać udzielona.
Kiedy konieczna jest zgoda?
Zgoda drugiego małżonka jest niezbędna do dokonania przez jednego z małżonków następujących czynności prawnych dotyczących majątku wspólnego:
- Zbycia, obciążenia lub odpłatnego nabycia nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego, a także oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków.
- Zbycia, obciążenia lub odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal.
- Zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa.
- Dokonania darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.
Ponadto, każda jednostronna czynność prawna dotycząca majątku wspólnego, np. zrzeczenie się prawa, wymaga zgody współmałżonka.
Kiedy i w jakiej formie można wyrazić zgodę?
Zgoda małżonka może być:
- Wyrażona uprzednio – przed dokonaniem czynności.
- Wyrażona równocześnie – w trakcie dokonywania czynności.
- Potwierdzona następczo – po dokonaniu czynności (dotyczy to jednak tylko umów, nie zaś jednostronnych czynności prawnych).
Jeśli czynność prawna wymaga zachowania szczególnej formy (np. aktu notarialnego), zgoda małżonka również powinna być wyrażona w tej samej formie.
Skutki braku zgody oraz odmowa wyrażenia zgody
Umowa zawarta bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna, chyba że zostanie przez niego potwierdzona. Druga strona umowy może wyznaczyć małżonkowi odpowiedni termin do potwierdzenia. Brak potwierdzenia w tym terminie skutkuje nieważnością umowy. Natomiast jednostronna czynność prawna dokonana bez zgody współmałżonka jest z mocy prawa nieważna i nie może być później potwierdzona.
Co w przypadku odmowy wyrażenia zgody? Jeśli jeden z małżonków odmawia zgody na dokonanie czynności prawnej, a jej dokonanie jest konieczne dla dobra rodziny, drugi małżonek może zwrócić się do sądu o zezwolenie na dokonanie tej czynności. Sąd, po rozpatrzeniu sprawy, może udzielić takiego zezwolenia, zastępując zgodę małżonka.