Czym jest?

Jedną z instytucji prawa spadkowego jest wydziedziczenie. Jest to pozbawienie przez spadkodawcę, w testamencie, osoby należącej do kręgu osób uprawnionych do zachowku. Niemniej jednak instytucji tej nie można utożsamiać z testamentem negatywnym, czyli takiego na podstawie którego spadkodawca wyłączył od dziedziczenia spadkobiercę ustawowego. Na podstawie testamentu negatywnego bowiem nie dochodzi do pozbawienia spadkobiercy prawa do zachowku. Zatem czym dokładnie jest wydziedziczenie?

Sposób i przyczyny wydziedziczenia

Wydziedziczenie musi być bezwarunkowe i może nastąpić tylko w ważnym testamencie. Spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku
tzn. wydziedziczyć, jeżeli uprawniony do zachowku:

  1. Wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.
  2. Dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci.
  3. Uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Jest to katalog zamknięty przyczyn wydziedziczenia. Co ważne, o ocenie przesłanek uzasadniających wydziedziczenie nie powinny decydować subiektywne odczucia spadkodawcy, a obiektywne istnienie ściśle przewidzianych przez ustawodawcę przesłanek wydziedziczenia.

Ważnym jest, aby spadkodawca dostatecznie wyraził zamiar wydziedziczenia w testamencie. Spadkodawca powinien wskazać w testamencie przykłady zachowania lub czynności uprawnionego do zachowku lub ich brak, które w ocenie uzasadniały jego wydziedziczenie. Samo posłużenie się ustawową terminologią będzie nie wystarczające dla skuteczności wydziedziczenia.

Warto również wskazać, że wydziedziczenie będzie również nieskuteczne wtedy, gdy w rzeczywistości przyczyna wydziedziczenia, ujawniona w testamencie nie istniałaby. Warunkiem skutecznego wydziedziczenia bowiem jest, aby wskazać przyczynę uzasadniającą wydziedziczenie, która miała rzeczywiście miejsce.

Przebaczenie

Kodeks cywilny przewiduje również okoliczność wyłączającą możliwość wydziedziczenia, czyli przebaczenie. Nie jest to oświadczenie woli, bowiem do jego dokonania nie jest potrzebna zdolność do czynności prawnych, nawet ograniczona, a wystarczające jest działanie z dostatecznym rozeznaniem. Przebaczenie jest bowiem przede wszystkim aktem uczuciowym i emocjonalnym.

Przebaczenie uprawnionemu do zachowku przez spadkodawcę, może nastąpić także po wydziedziczeniu po sporządzeniu testamentu i do swej skuteczności nie wymaga zachowania formy testamentowej.

Skutkiem przebaczenia jest zachowanie przez wydziedziczonego prawa do zachowku.