Jaką wersję Kodeksu karnego zastosuje Sąd?
Przedstawmy nastającą sytuację. Adam Kowalski popełnił przestępstwo dnia 1 sierpnia 2018 r. Z uwagi na skomplikowany stan faktyczny, ilość sprawców i dowodów, a także z uwagi na przebieg procesu, sąd orzeka w sprawie Adama Kowalskiego dopiero dnia 1 sierpnia 2024 r. W międzyczasie jednak doszło do nowelizacji Kodeksu karnego. Na mocy nowelizacji zaś doszło do złagodzenia kary za popełnione przez Adama Kowalskiego przestępstwo. Jaką wersję Kodeksu karnego zastosuje w takim przypadku Sąd?
Zasady dotyczące stosowania ustawy karnej w przypadku gdy czyn zabroniony popełniony zostanie pod rządami ustawy, która nie obowiązuje już w czasie orzekania lub wykonywania orzeczenia reguluje art. 4 Kodeksu karnego. Zgodnie z generalną regułą zawartą w tym artykule należy wybrać ustawę nową, a więc taką która obowiązuje w czasie orzekania.
Niemniej jednak przepis ten reguluje również odstępstwa od tej zasady. Przede wszystkim sąd zastosuje starą ustawę karną, w przypadku gdy przewiduje ona względniejszą odpowiedzialność dla sprawcy. Przy ocenie, która ustawa jest względniejsza dla sprawcy bierze się pod uwagę cały stan prawny dotyczący konkretnego przestępstwa i sprawcy. W istocie sąd musi przeprowadzić pewien test polegający na rozstrzygnięciu sprawy na podstawie nowej i starej ustawy, a następnie na porównaniu obu rezultatów.
Oznacza to, że nowa ustawa działa wstecz tylko gdy nie jest surowsza dla sprawy. A zatem w podanym przez mnie wyżej przykładnie Adam Kowalski będzie odpowiadał na podstawie przepisów ustawy z czasu popełnienia przestępstwa.
Co natomiast w przypadku gdy nowa ustawa prowadzi do złagodzenia odpowiedzialności karnej po uprawomocnieniu się orzeczenia? W takim przypadku możemy mieć do czynienia z następującymi przypadkami:
- Gdy na podstawie nowej ustawy nie można orzec kary w wysokości kary orzeczonej, wymierzoną karę obniża się do wysokości najsurowszej kary możliwej do orzeczenia na podstawie nowej ustawy.
- Gdy na mocy nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zagrożony karą pozbawienia wolności, wymierzoną karę pozbawienia wolności podlegającą wykonaniu zamienia się na grzywnę albo karę ograniczenia wolności, przyjmując że jeden miesiąc pozbawienia wolności równa się 60 stawkom dziennym grzywny albo 2 miesiącom ograniczenia wolności.
- Gdy według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zabroniony pod groźbą kary, skazanie ulega zatarciu z mocy prawa.