Odpowiedzialność za wykroczenia
Bardzo często zdarza się, iż wykroczenia są traktowane tożsamo z przestępstwami. Niemniej jednak wykroczenie są czynem zabronionym, regulowanym przez Kodeks wykroczeń . Natomiast przestępstwa są czynem zabronionym regulowanym przez Kodeks karny. Ponadto w przypadku wykroczeń społeczna szkodliwość jest znacznie niższa niż przy przestępstwach. Co więcej Kodeks wykroczeń reguluje odmienny zbiór kar za wykroczenia, aniżeli w Kodeksie karnym.
Katalog kar
Art. 18 Kodeksu wykroczeń przewiduje następujące kary:
- Areszt.
- Ograniczenie wolności.
- Grzywna.
- Nagana.
Wyżej wskazany katalog kar jest wyczerpujący. Oznacza to, iż nie można wymierzyć sprawcy innej kary niż ta, która przewidziana jest w art. 18 Kodeksu wykroczeń. Warto również zwrócić uwagę, iż kary uszeregowane są od stopnia dolegliwości, a więc od najsurowszej do najłagodniejsze.
Areszt
Najbardziej dolegliwą karą przewidzianą w Kodeksie wykroczeń jest kara aresztu. Areszt jest odpowiednikiem przewidzianej w Kodeksie karny kary pozbawienia wolności. Kodeks wykroczeń wskazuję, iż kara ta trwa od 5 do 30 dni i jest wymierzana w dniach. Kara aresztu nie może zostać wymierzona, gdy odbycie tej kary uniemożliwiają warunki osobiste sprawy np. gdy jest to niemożliwe ze względu na stan zdrowia sprawcy. Co ważne, areszt występuje w dwóch postaciach:
- Jako areszt zasadniczy.
- Jako areszt zastępczy w miejsce ograniczenia wolności albo kary grzywny. Zamiana tych kar na areszt następuje w celu wymuszenia na sprawcy wykonania kar pierwotnych.
Ograniczenie wolności
Ograniczenie wolności jest karą pośrednią pomiędzy aresztem a grzywną. Kara ta wymierzana jest wyłącznie samoistnie. Jej istotą jest czasowe ograniczenie możliwości korzystania przez sprawcę z osobistych swobód. Istota ograniczenia wolności polega na tym, że w czasie odbywania kary sprawca:
- Nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu.
- Jest obowiązany do wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w odpowiednim zakładzie pracy, placówce służby zdrowia, opieki społecznej, organizacji lub instytucji niosącej pomoc charytatywną lub na rzecz społeczności w wymiarze od 20 do 40 godzin. Niemniej jednak obowiązek ten w przypadku osób zatrudnionych może zostać zmieniony na orzeczeniu potrącenia od 10% do 25% wynagrodzenia za pracę na rzecz Skarbu Państwa lub na cel społeczny. Co ważne na czas odbywania kary ukarany nie może rozwiązać bez zgody stosunku pracy.
- Ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary.
Ponadto Sąd posiada możliwość orzeczenia obok kary ograniczenia wolności dodatkowych obowiązków wobec ukaranego takich jak: naprawienie w całości lub w części szkody bądź przeproszenie pokrzywdzonego.
Grzywna
Kolejną karą przewidzianą przez Kodeks wykroczeń jest grzywna. Jest ona wymierzana w systemie kwotowym w wysokości od 20 do 5000 złotych, chyba że ustawa stanowi inaczej. Grzywna może być orzeczona samoistnie, jako kara wyłączna lub jako kara kumulatywna obok kary aresztu, gdy sprawca działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Sąd wymierzając wysokość grzywny będzie brał pod uwagę dochody sprawy, jego warunki osobiste i rodzinne, stosunki majątkowe oraz możliwości zarobkowe.
Nagana
Nagana stanowi najłagodniejszą formę kary przewidzianą przez Kodeks wykroczeń. Kara ta stanowi pewną formę ostrzeżenia dla sprawcy, gdy społeczna szkodliwość czynu nie sugeruje wymierzenie sprawcy surowszej kary, a wymierzenie nagany jest wystarczające do wdrożenia sprawcy poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego. Naganę nie można orzec w przypadku popełnienia przez sprawcę wykroczenia o charakterze chuligańskim.