Co zalicza się do masy spadkowej podlegającej podziałowi?
W poprzedniej części wskazałem w dwa sposoby podziału spadku – umowny lub sądowy. W tej natomiast części wyjaśnię kwestię niezmiernie ważną z perspektywy działu spadku, a więc co należy zaliczyć do spadku, który następnie będzie podlegał podziałowi – tzw. schedy spadkowej. Oprócz bowiem masy spadkowej (a więc aktywów, które na dzień śmierci były jego własnością) zaliczeniu do schedy spadkowej będą również podlegały m. in. darowizny oraz zapisy windykacyjny, przy spełnieniu warunków ustawowych.
Zakres przedmiotowy
Do schedy spadkowej zaliczeniu podlegają darowizny oraz przysporzenia z tytułu zapisu windykacyjnego. W odróżnieniu od procedury zaliczenia darowizny w przypadku obliczenia zachowku, do schedy spadkowej zalicza się każdą darowiznę, a więc zarówno dokonaną kilka dni przed śmiercią spadkodawcy jak i 20 bądź 30 lat wcześniej.
Co więcej przepisy o zaliczeniu darowizn na schedę spadkową stosuje się odpowiednio do poniesionych przez spadkodawcę na rzecz zstępnego kosztów wychowania oraz wykształcenia ogólnego i zawodowego, o ile koszty te przekraczają przeciętną miarę przyjętą w danym środowisku.
Zakres podmiotowy
Do zaliczenia darowizn oraz przysporzeń z tytułu zapisów windykacyjnych na schedę spadkową zobowiązani są zstępni i małżonek spadkodawcy, ale tylko wtedy, gdy dział spadku następuje między zstępnymi albo między zstępnymi i małżonkiem. A zatem zaliczenie następuje co do zasady wyłącznie w tzw. pierwszej grupie spadkobierców ustawowych. Co ważne, w przypadku darowizny, obdarowany musi być spadkobiercą ustawowym darczyńcy w chwili dokonania darowizny (a zatem darowizny dokonane na rzecz małżonka nie będą podlegały zaliczeniu na poczet schedy spadkowej). Co więcej obowiązek zaliczenia darowizny oraz zapisu windykacyjnego dokonane przez spadkodawcę na rzecz jego zstępnego (np. dziecka) będzie ciążył również na jego zstępnym (a tj. wnuku spadkodawcy). Do takiego przypadku może dojść w szczególności kiedy dziecko otrzyma od spadkodawcy darowiznę, ale umrze wcześniej niż spadkodawca. Wtedy mimo że do dziedziczenia dochodzą w miejsce dziecka, wnuki spadkodawcy, to będą zobowiązane na poczet schedy spadkowej zaliczyć dokonaną darowiznę przez spadkodawcę na rzecz dziecka (a ich rodzica).
Niemniej jednak istnieje możliwość modyfikacji przez spadkodawcę wyżej wskazanego obowiązku zaliczania darowizn i zapisów windykacyjnych. Po pierwsze spadkodawca może zwolnić z obowiązku zaliczania darowizn i przysporzeń z tytułu zapisów windykacyjnych do spadku na potrzeby działu spadku. Ponadto spadkodawca może nałożyć obowiązek zaliczenia na schedę spadkową darowizny oraz przysporzeń z tytułu zapisu windykacyjnego na innego spadkobiercę ustawowego np. na swoje rodzeństwo. Oświadczenia te mogą zostać złożone w dowolnej w formie.