Podstawowe informacje
Przy obliczaniu wysokości zachowku oraz tzw. schedy spadkowej podczas sprawy o dział spadku, regułą jest że darowizny dokonane przez spadkodawcę na rzecz najbliższych wchodzą w skład podstawy do ich obliczenia (z wyjątkami przewidzianymi przez Kodeks cywilny). Niemniej jednak od tej zasady jest wyjątek uregulowany przez prawo bankowego. W przypadku bowiem tzw. dyspozycji wkładem na wypadek śmierci (zwanej również zapisem bankowym), kwota wypłacona spadkobiercy nie będzie wchodziła w skład postawy do obliczenia zachowku oraz wysokości schedy spadkowej. Czym zatem jest dyspozycja wkładem na wypadek śmierci?
Zgodnie z art. 56 ust. 1 ustawy prawo bankowe: „posiadacz rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej może polecić pisemnie bankowi dokonanie – po swojej śmierci – wypłaty z rachunku wskazanym przez siebie osobom: małżonkowi, wstępnym, zstępnym lub rodzeństwu określonej kwoty pieniężnej”, posiadacz rachunku może w ramach jednostronnego pisemnego oświadczenia składanego w banku, wskazać osoby najbliższe, które w razie jego śmierci będą uprawnione do trzymania kwot zgromadzonych na rachunku bankowym, do pewnej maksymalnej wartości określonej przez ustawodawcę. A więc zapis bankowy umożliwia natychmiastowe otrzymanie przez daną osobę środków po śmierci posiada rachunku.
Dyspozycją na wypadek śmierci objęte są wyłącznie rachunki o charakterze oszczędnościowym, a tj. rachunku oszczędnościowego, oszczędnościowo – rozliczeniowego czy rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej. Co istotne waluta w jakiej prowadzony jest rachunek nie ma znaczenia.
Posiadacz rachunku w ramach oświadczenia musi wskazać jaka kwota ma podlegać wypłacie uprawnionemu. Co istotne w tym zakresie ustawodawca wprowadził limit, albowiem kwota ta nie może przekroczyć dwudziestokrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłaszanego przez Prezesa GUS za ostatni miesiąc przed śmiercią posiadacza rachunku.
Beneficjentem dyspozycji posiadacza rachunku mogą być wyłącznie: małżonek, zstępni, wstępni oraz rodzeństwo Jest to katalog zamknięty, przez co wydanie takiej dyspozycji wobec osób spoza tego kręgu będzie nieważne.
Kwoty wypłacone tytułem dyspozycji na wypadek śmierci nie wchodzą do spadku i nie podlegają dziedziczeniu na zasadach ogólnych. A zatem tak jak wskazałem na wstępie, nie będą one stanowiły podstawy do obliczenia zachowku i schedy spadkowej. Co więcej, beneficjent dyspozycji nie jest zobowiązany do jakichkolwiek świadczeń na rzecz spadkobierców zmarłego, nawet gdyby sam został zaliczony do grona spadkobierców.