Skład masy spadkowej
W wyniku dziedziczenia dochodzi do sukcesji uniwersalnej, tj. do wstąpienia w ogół praw i obowiązków spadkodawcy. W skład masy spadkowej wchodzą wszelkie prawa i obowiązki zmarłego o charakterze majątkowym. Dziedziczeniu podlegać będą zarówno aktywa – składniki majątkowe takie jak ruchomości i nieruchomości, jak i pasywa – długi.
W skład spadku wchodzą m.in.: prawo własności ruchomości i nieruchomości, a także użytkowanie wieczyste, posiadanie samoistne i zależne oraz ograniczone prawa rzeczowe, takie jak służebności gruntowe, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, hipoteka. Dziedziczeniu podlega także posiadanie, zarówno samoistne, jak i zależne. Spadkobiercy wstępują również w uprawnienia spadkodawcy wynikające z papierów wartościowych oraz autorskich praw majątkowych.
Art. 631 Kodeksu pracy stanowi, że z dniem śmierci pracownika stosunek pracy wygasa, jednak prawa majątkowe z przedmiotowego stosunku wchodzą do spadku. Spadkobiercy przysługują zatem wymagalne roszczenia z tytułu wynagrodzenia za pracę, czy też odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy, wskutek którego zmarł spadkodawca.
Dziedziczeniu podlegają wyłącznie obowiązki o charakterze cywilnoprawnym, co oznacza, że nie należą do niego obowiązki wynikające m.in. z zakresu prawa karnego czy administracyjnego. Do spadku nie należą również prawa i obowiązki ściśle związane z osobą zmarłego, takie jak m.in. służebności osobiste oraz prawo użytkowania, a także prawa i obowiązki, które z chwilą jego śmierci przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego, czy są one spadkobiercami.
Spadkobiercy przysługują również roszczenia majątkowe wynikające ze stosunków prawnych, w których spadkodawca był uprawnionym wierzycielem. W skład spadku wchodzą zatem, m.in. wierzytelności wynikające ze stosunków umownych (roszczenie o wykonanie umowy, prawo odstąpienia, wypowiedzenia umowy), roszczenia o zwrot korzyści z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia oraz roszczenia o naprawienie szkody majątkowej powstałej w wyniku czynu zabronionego.
W skład masy spadkowej wchodzą też długi spadkodawcy, co niejednokrotnie jest przyczyną odrzucenia spadku przez spadkobierców. W wyniku sukcesji uniwersalnej, spadkobiercy wstępują w zobowiązania majątkowe spadkodawcy wynikające z zawartych przez niego umów lub powstałe w wyniku bezpodstawnego wzbogacenia spadkodawcy. Ponadto, spadkobierca może zostać zobowiązany do naprawienia szkody powstałej w wyniku popełnienia przez spadkodawcę czynu niedozwolonego.
W myśl art. 922 § 3 Kodeksu cywilnego, do długów spadkowych należą również koszty pogrzebu spadkodawcy w takim zakresie, w jakim pogrzeb ten odpowiada zwyczajom przyjętym w danym środowisku, koszty postępowania spadkowego, obowiązek zaspokojenia roszczeń o zachowek oraz obowiązek wykonania zapisów zwykłych i poleceń, jak również inne obowiązki przewidziane w przepisach księgi czwartej Kodeksu Cywilnego.
Pogrzeb spadkodawcy powinien odpowiadać zwyczajom przyjętym w danym środowisku, do kosztów stanowiących długi spadkowe należeć będą koszty m.in. trumny lub urny, kremacji, miejsca na cmentarzu, koszt samej uroczystości oraz obsługi zakładu pogrzebowego. Do kosztów postępowania spadkowego należą w szczególności: koszty zabezpieczenia spadku, zarządu spadku nieobjętego, dokonania spisu inwentarza ogłoszenia testamentu. W skład spadku nie wchodzą koszty poniesione przez spadkobierców w związku występowaniem przez nich w roli strony postępowania.
Art. 922 § 3 Kodeksu cywilnego stanowi, że do długów spadkowych wchodzą również inne obowiązki przewidziane w przepisach księgi czwartej Kodeksu Cywilnego. Należy zaliczyć do nich wynikające z art. 923 § Kodeksu cywilnego zobowiązanie do umożliwienia małżonkowi i innym osobom bliskim spadkodawcy, które mieszkały z nim do dnia jego śmierci, korzystania w ciągu trzech miesięcy od otwarcia spadku z mieszkania i urządzenia domowego w zakresie dotychczasowym.
Do długów spadkowych wchodzących w skład wskazanych powyżej innych obowiązków należy również zapis naddziałowy uregulowany w art. 939 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym małżonek dziedziczący z ustawy, wyjąwszy zstępnych spadkodawcy, którzy mieszkali z nim razem w chwili jego śmierci, może żądać ze spadku ponad swój udział spadkowy przedmiotów urządzenia domowego, z których za życia spadkodawcy korzystał wspólnie z nim lub wyłącznie sam.
Na spadkobiercy ciąży również obowiązek dostarczenia dziadkom spadkodawcy kosztów utrzymania, w przypadku, gdy znajdą się w niedostatku i nie mogą otrzymać środków od osób, na których ciąży wobec nich ustawowy obowiązek alimentacyjny
Wskazać należy, że nie istnieje enumeratywne wyliczenie praw i obowiązków wchodzących w skład masy spadkowej, co rodzi znaczne trudności w ustaleniu jej składu. Z uwagi na powyższe, zasadne jest skorzystanie z pomocy profesjonalnego pełnomocnika w celu ustalenia składu masy spadkowej w sposób wyczerpujący oraz umożliwiający dokonanie rzetelnej oceny jego wartości.