Czy zbycie wierzytelności zawsze jest możliwe?
Cesja wierzytelności, znana również jako przelew wierzytelności, to umowa cywilnoprawna, na mocy której dotychczasowy wierzyciel (zwany cedentem) przenosi swoją wierzytelność na inną osobę (zwaną cesjonariuszem), która staje się nowym wierzycielem. Dłużnik pozostaje ten sam, zmienia się jedynie podmiot, wobec którego ma on spełnić swoje świadczenie.
Zasady związane z cesją wierzytelności
Stronami umowy cesji wierzytelności jest cedent (czyli dotychczasowy wierzyciel) oraz cesjonariusz (a zatem osoba trzecia, która nabywa wierzytelność. Dłużnik natomiast nie jest strona umowy cesji wierzytelności. Co istotne jego zgoda na przeniesienie wierzytelności co do zasady nie jest wymagana.
Co do zasady umowa cesji wierzytelności może być zawarta w dowolnej formie (również w ustnej). Niemniej jednak, jeżeli wierzytelność jest stwierdzona pismem (np. fakturą, umową), to przelew tej wierzytelności powinien być również stwierdzony pismem. Nie jest to forma pod rygorem nieważności (czyli cesja ustna też jest ważna, ale trudniej ją udowodnić), lecz dla celów dowodowych. W przypadku, gdy dla ważności wierzytelności wymagana jest forma szczególna (np. akt notarialny), to i cesja powinna być dokonana w tej samej formie.
Wraz z wierzytelnością przechodzą prawa z nią związane. Na cesjonariusza przechodzą wszystkie prawa związane z wierzytelnością, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki, prawa zabezpieczające (np. hipoteka, zastaw, poręczenie), a także prawa wynikające z kar umownych czy roszczeń odszkodowawczych
Cedent powinien powiadomić dłużnika o dokonanej cesji. Zawiadomienie to ma charakter jedynie informacyjny. Brak powiadomienia nie wpływa na ważność cesji, ale dłużnik, dopóki nie zostanie powiadomiony, może spełnić świadczenie do rąk poprzedniego wierzyciela (cedenta) ze skutkiem zwalniającym go z długu. Nowy wierzyciel (cesjonariusz) nie będzie mógł wtedy żądać ponownego spełnienia świadczenia.
Co ważne, cesja wierzytelności nie może pogarszać sytuacji prawnej dłużnika. Dłużnikowi przysługują wobec cesjonariusza wszystkie zarzuty, które przysługiwały mu wobec cedenta w chwili uzyskania wiadomości o cesji (np. zarzut przedawnienia, potrącenia, niewykonania umowy przez cedenta).
Kiedy cesja wierzytelności jest niedopuszczalna?
Cesja jest niedopuszczalna, jeśli sprzeciwiałaby się:
- Ustawie. Niektóre wierzytelności są niezbywalne z mocy prawa jak np. prawo dożywocia.
- Zastrzeżeniu umownemu. Strony pierwotnej umowy (wierzyciel i dłużnik) mogą zastrzec w umowie, że wierzytelność z niej wynikająca nie może być przeniesiona na inną osobę (lub że może być przeniesiona tylko za zgodą dłużnika). Jeśli wierzytelność jest stwierdzona pismem, takie zastrzeżenie musi być w nim zawarte, aby było skuteczne wobec cesjonariusza, który nie wiedział o takim zastrzeżeniu.
- Właściwości zobowiązania. Odnosi się to do sytuacji, gdy charakter zobowiązania uniemożliwia zmianę wierzyciela np. zobowiązań o charakterze osobistym.
Skutki cesji wierzytelności
Najważniejszym skutkiem jest to, że cesjonariusz staje się nowym wierzycielem w miejsce cedenta. Cedent traci swoje uprawnienia do wierzytelności.
Ponadto, cesjonariusz ma pełne prawo do dochodzenia wierzytelności od dłużnika, zarówno w drodze pozasądowej (wezwania do zapłaty, negocjacje), jak i sądowej (wystąpienie z pozwem).